Ethereum chuẩn bị nền tảng cho kinh tế máy tự trị

Ethereum đang định vị lớp cơ sở của mình để điều phối các tác nhân tự trị (autonomous agents), mở đường cho giao thương máy-máy (machine-to-machine) với khả năng thanh toán trực tiếp on-chain (trên chuỗi) trong năm tới.

Trong tháng này, Ethereum Foundation đã thành lập nhóm chuyên trách dAI Team, chịu trách nhiệm phát triển nhận dạng, uy tín và thanh toán cho các tác nhân, bao gồm hỗ trợ ERC-8004 – dự thảo tiêu chuẩn xác thực và chứng thực danh tính tác nhân, nhằm neo danh tính và xác nhận ngay ở cấp độ giao thức.

Sáng kiến này định hình Ethereum như một lớp điều phối và thanh toán cho “kinh tế tác nhân”, với mục tiêu cốt lõi là chống kiểm duyệt và truy cập mở. Các dự thảo cộng đồng về ERC-8004 trình bày cách danh tính và uy tín trên chuỗi có thể cho phép hệ thống tự động đàm phán, đặt cọc và thực hiện ký quỹ (escrow) mà không cần bên trung gian quản lý.

Mục tiêu ngắn hạn là thúc đẩy nghiên cứu và tiêu chuẩn có thể được ví, middleware và dApp áp dụng trong năm 2026, tạo nên một nền tảng uy tín chung cho các ứng dụng tác nhân.

Dấu hiệu thị trường AI trong tiền điện tử

Dòng token đã phản ánh xu hướng nghiêng về AI. Các token tập trung AI như Bittensor, Fetch.ai, Internet Computer và Render duy trì hoạt động on-chain ổn định và giá tương đối vững trong Q3, vượt trội so với các altcoin khác trong đợt giảm thị trường gần đây.

Các báo cáo của Koinly cho thấy nhu cầu liên tục về điện toán phi tập trung, inference và framework cho tác nhân, trong khi ICP thúc đẩy lưu trữ ứng dụng gốc và Render cung cấp thị trường GPU ổn định cho workload AI.

Theo Token Metrics, giá trị DeFi bị khóa (TVL) đã hồi phục từ khoảng 72 tỷ USD đầu năm 2025 lên gần 100 tỷ USD, với các nền tảng DeFi AI-native như Blackhole DEX trên Avalanche, Sahara AI và Moby AI đóng góp vào khối lượng giao dịch và phí trong suốt giai đoạn biến động. Token Metrics nhận định đây là xu hướng chuyển dịch sang thanh khoản tự động và thực thi tác nhân liên chuỗi thông qua messaging và omnichain abstractions.

Thanh toán tự động cho tác nhân

Hệ thống thanh toán đang hội tụ về các trường hợp sử dụng tác nhân ở ranh giới giao thức. Tháng 9 vừa qua, Google ra mắt giao thức Agents to Payments (AP2), cho phép phần mềm tác nhân yêu cầu và xác nhận thanh toán người tiêu dùng theo quy trình chuẩn hóa – nền tảng cho mô hình thanh toán và đăng ký máy-máy tích hợp với các kênh thanh toán crypto.

Theo Google Cloud, AP2 được thiết kế với sự đồng ý rõ ràng của người dùng, danh tính tác nhân có thể xác minh và giao dịch có thể đảo ngược để tuân thủ quy định. Các thử nghiệm đầu tiên tích hợp Ethereum và ICP thông qua các connector bên thứ ba kết nối tài khoản fiat với chuyển khoản on-chain.

Khi thử nghiệm trưởng thành, ví có thể coi tác nhân như một thực thể chính thức, với xác thực kiểu ERC-8004 cho phép chính sách giới hạn chi tiêu theo thời gian, hạn chế đối tác giao dịch, hoặc yêu cầu đồng ký bởi con người với các khoản giá trị cao.

Dự báo áp lực mạng lưới và TVL

Các mô hình dự báo liên kết nâng cấp hạ tầng với nhu cầu mạng lưới thực tế. Token Metrics dự đoán tác nhân AI có thể chiếm 15–20% khối lượng giao dịch DeFi vào cuối Q4 2025. Nếu Ethereum triển khai roadmap dAI hiệu quả, các giao thức tích hợp AI có thể đạt TVL 200–300 tỷ USD vào cuối 2026.

Việc áp dụng ERC-8004 rộng rãi sẽ khiến sử dụng gas cho danh tính và hợp đồng thực thi tác nhân tăng 30–40% mỗi quý trong 2026, khi các tiêu chuẩn được triển khai trên ví, custody và middleware DAO.

Thực tế, điều này nghĩa là quản trị, cân đối quỹ, điều phối phí và thanh khoản liên chuỗi có thể được thực hiện bởi các tác nhân phần mềm với giới hạn rủi ro, bảo hiểm và chứng chỉ xác minh trên chuỗi.

Bảo mật thông minh với AI

Nghiên cứu học thuật và công nghiệp cho thấy hợp đồng thông minh trợ giúp AI có thể giảm đáng kể rủi ro bị tấn công. Các hệ thống kết hợp kiểm soát theo quy tắc và thuật toán học có thể giảm tới 70% các cuộc tấn công thành công so với các hợp đồng tĩnh, với điều kiện chính sách cập nhật minh bạch và hành vi on-chain có thể giám sát.

Bối cảnh pháp lý và nhân lực

Đề án pháp lý ở Mỹ và châu Âu đang xem xét tác nhân tài chính tự động, hợp đồng thích ứng minh bạch và rủi ro mô hình. Các yêu cầu về danh tính, chính sách sử dụng và xử lý ngoại lệ phải minh bạch cho cơ quan quản lý và đối tác, phù hợp với hướng đi ERC-8004 của Ethereum.

Dữ liệu tuyển dụng vẫn tích cực: Recruitblock ghi nhận tăng 22% về các vị trí AI x blockchain trong năm 2025, bao gồm kỹ sư giao thức, hạ tầng dữ liệu và mật mã ứng dụng – là lực lượng quan trọng để triển khai các framework tác nhân trên quy mô lớn.

Cạnh tranh và hợp tác cross-chain

Kinh tế máy không giới hạn trong một stack duy nhất: Avalanche tập trung thanh khoản AI qua Blackhole DEX, Ethereum về danh tính và settlement, NEAR & ICP về lưu trữ ứng dụng gốc và inference độ trễ thấp, Render cung cấp GPU cho training và model serving. Các nền tảng này bổ trợ nhau, không thay thế trực tiếp, mở rộng nhu cầu inference phi tập trung và điều phối thị trường khi tác nhân trở thành thực thể mặc định trong thanh toán, fulfillment và hoạt động giao thức.

Nếu mô hình ICP cho hosting AI gốc thành công, chu kỳ inference on-chain có thể giảm độ trễ một nửa vào 2026, giúp tác nhân tương tác trực tiếp trong các ứng dụng người dùng như định tuyến ý định, phòng ngừa rủi ro thời gian thực và thanh toán chuỗi cung ứng/IoT.

Bảng tóm tắt một số giao thức AI chính (TVL/on-chain, tháng 9/2025)

| Giao thức | Chức năng AI chính | Khối lượng on-chain / TVL | Trọng tâm tương lai | | --- | --- | --- | --- | | Ethereum | Danh tính & thanh toán tác nhân, ERC-8004, dAI Team | 38 tỷ USD+ | Lớp tin cậy & điều phối cho tác nhân | | Bittensor, TAO | Thị trường đào tạo & inference phi tập trung | 1,4 tỷ USD ước tính | Trao đổi AI compute mở | | Fetch.ai, FET | Tác nhân kinh tế tự trị, hạ tầng dApp | 640 triệu USD ước tính | Điều phối máy-máy | | Render, RNDR | GPU & inference phi tập trung | ~985 triệu USD | Backbone compute cho AI on-chain | | Internet Computer, ICP | Hosting app AI on-chain gốc | 800 triệu USD+ | Giảm độ trễ cho dApp tác nhân | | Blackhole DEX, Avalanche | AMM & thanh khoản quản lý AI | 193 triệu USD | Giao dịch tác nhân phi phép hạn |

Ba kịch bản tăng trưởng

1. Base case: Ethereum củng cố lớp danh tính và tin cậy; ít nhất 25% dApp mới áp dụng tự động hóa tác nhân vào 2026, quản trị, quỹ, phí và thanh toán được lập trình dựa trên attestations.
2. Bull case: Kinh tế máy đầy đủ, tác nhân thực hiện đàm phán song phương và fulfillment, TVL DeFi vượt 300 tỷ USD, API marketplace AI phi tập trung đạt khối lượng quan trọng.
3. Bear case: Quy định cấp phép tác nhân và tập trung compute/AI, hạn chế tham gia mở và đổi mới chỉ cho một số đội ngũ có nguồn lực lớn.

ERC-8004, AP2 và dữ liệu thực tiễn về kiểm soát thích ứng sẽ là các điểm theo dõi để đánh giá áp dụng thực tế, thay vì chỉ dựa vào giá token.

Nếu danh tính, attestations và chính sách sống trên chuỗi, kinh tế máy sẽ mặc định hoạt động trên sổ công khai, biến DeFi thành hệ điều hành cho hoạt động kinh tế phi nhân. Ngược lại, nếu các kiểm tra này vẫn ở nền tảng đóng, vai trò crypto sẽ giảm còn các cầu nối và kênh thanh toán.

Với lộ trình dAI của Ethereum, AP2 cho thanh toán tác nhân và xu hướng tuyển dụng AI x crypto, trọng tâm đang dịch chuyển sang điều phối on-chain có thể xác minh, coi tác nhân như thành phần chính thức trong thị trường.

Tần Thuỷ Hoàng