Giải mã huyền thoại về tính hiệu quả của thị trường

Có sự khác biệt rõ rệt giữa nhận thức lý thuyết và trải nghiệm thực tế — như việc đọc sách vật lý so với xem MythBusters làm nổ bình nước nóng.

Sách giáo khoa cho biết khi đun nước trong hệ thống kín, áp suất thủy lực tăng vì nước cố giãn nở.

Bạn đọc dòng lý thuyết về vật lý chuyển pha và nắm được nguyên lý.

Nhưng MythBusters lại chứng minh áp suất có thể biến bình nước nóng thành tên lửa bay lên cao 150 mét.

Xem video YouTube của họ, bạn cảm nhận thực tế của một vụ nổ hơi nước thảm khốc.

Thực nghiệm đôi khi giá trị hơn cả lý thuyết.

Tuần trước, Brian Armstrong đã minh họa lý thuyết phản xạ của George Soros qua một thí nghiệm thực tế đáng tự hào như MythBusters.

Sau khi trả lời chất vấn từ các nhà phân tích trong cuộc họp công bố kết quả kinh doanh của Coinbase, Armstrong đã đọc hết các từ còn lại mà cộng đồng trên thị trường dự đoán đã đặt cược ông sẽ nói.

“Tôi đã theo dõi thị trường dự đoán về nội dung Coinbase sẽ phát biểu trong cuộc họp kết quả kinh doanh tới,” Armstrong nói ở cuối buổi. “Và tôi muốn bổ sung thêm các từ Bitcoin, Ethereum, blockchain, staking và Web3.”

Hành động này tạo ra nhiều ý kiến trái chiều, có người cho là trò đùa, có người lại gọi là thao túng thị trường.

Tôi cho rằng không phải cả hai.

Theo tôi, đây là minh họa sống động về cách hầu hết thị trường tài chính vận hành, đúng như lý thuyết của George Soros: giá thị trường ảnh hưởng đến giá trị của tài sản mà nó định giá.

Soros, từng khao khát làm triết gia trước khi thành nhà quản lý quỹ phòng hộ tỷ phú, cho rằng thành công của mình đến từ việc nhận ra lỗ hổng trong lý thuyết thị trường hiệu quả: “Giá thị trường luôn bóp méo yếu tố nền tảng.”

Thị trường tài chính không phản ánh thụ động các yếu tố nền tảng như quan niệm thông thường, mà chính nó chủ động định hình thực tế cần đo lường.

Soros dẫn ví dụ về cơn sốt sáp nhập doanh nghiệp thập niên 1960: Nhà đầu tư tin các tập đoàn có thể tạo ra giá trị bằng cách mua lại công ty nhỏ, rẻ, nên họ đẩy giá cổ phiếu lên — điều này lại giúp các tập đoàn đó tạo giá trị nhờ cổ phiếu tăng giá để mua thêm các công ty nhỏ, rẻ.

Điều này tạo ra vòng lặp phản hồi “liên tục và tuần hoàn”, nơi tư duy của người tham gia ảnh hưởng tới sự kiện họ đặt cược, và chính các sự kiện đó lại tác động ngược lên tư duy.

Ngày nay, Soros có thể lấy ví dụ về các công ty kho bạc tài sản số như Strategy, nơi Michael Saylor thuyết phục nhà đầu tư bằng lập luận vòng tròn: nên định giá cổ phiếu Strategy theo bội số NAV, bởi giao dịch theo bội số NAV khiến cổ phiếu có giá trị.

Năm 2009, Soros dùng lý thuyết phản xạ để chỉ ra nguyên nhân gốc rễ của Khủng hoảng Tài chính Toàn cầu là nhận thức sai: “giá trị tài sản thế chấp [bất động sản] không phụ thuộc vào khả năng cấp tín dụng.”

Quan điểm chủ đạo cho rằng ngân hàng chỉ định giá quá cao bất động sản đảm bảo khoản vay, còn nhà đầu tư trả giá quá cao cho sản phẩm phái sinh được đảm bảo bởi các khoản vay đó.

Đôi khi mọi chuyện đơn giản chỉ là định giá sai tài sản.

Nhưng Soros lập luận: quy mô khổng lồ của khủng hoảng tài chính năm 2008 chỉ có thể lý giải bằng vòng lặp phản hồi. Nhà đầu tư trả giá quá cao cho tín dụng, khiến giá trị tài sản thế chấp tăng: “Khi tín dụng rẻ và dễ tiếp cận, hoạt động kinh tế tăng, giá bất động sản tăng.”

Giá bất động sản tăng lại kích thích nhà đầu tư tín dụng trả giá cao hơn nữa.

Lý thuyết thì giá sản phẩm phái sinh tín dụng như CDO phải phản ánh giá bất động sản. Thực tế, chính chúng góp phần tạo ra giá trị đó.

Đó là cách sách giáo khoa sẽ diễn giải lý thuyết phản xạ tài chính của Soros.

Nhưng Armstrong không chỉ giải thích, ông đã minh họa nó theo phong cách MythBusters.

Bằng việc nói ra các từ mà người ta đặt cược ông sẽ nói, Armstrong cho thấy quan điểm của thị trường dự đoán có thể trực tiếp định hình kết quả (lời ông phát biểu) — đúng như Soros nói: giá thị trường có thể bóp méo yếu tố nền tảng.

Bài học này rất kịp thời vì bong bóng AI hiện tại chính là thí nghiệm của Armstrong ở quy mô hàng nghìn tỷ đô la: Mọi người tin AGI sẽ xảy ra, họ đầu tư vào OpenAI, Nvidia, trung tâm dữ liệu..., điều này khiến AGI càng dễ xảy ra, lại càng kéo thêm nhiều người đầu tư vào OpenAI…

Điều này phản ánh trọn vẹn ý nghĩa câu nói kinh điển của Soros về bong bóng: Ông lao vào mua vì mua khiến giá tăng, giá tăng củng cố yếu tố nền tảng — kéo thêm nhiều người mua.

Nhưng Soros sẽ cảnh báo nhà đầu tư đừng tin vào lời tiên tri tự hoàn thành, bởi ở trường hợp bong bóng cực đoan, nhà đầu tư đẩy giá lên nhanh hơn khả năng giá có thể thúc đẩy yếu tố nền tảng.

“Quá trình phản hồi tích cực khi đi hết chu kỳ ban đầu sẽ tự củng cố,” Soros viết về Khủng hoảng Tài chính Toàn cầu, “nhưng cuối cùng sẽ đến điểm cực đại hoặc đảo chiều, sau đó nó lại tự củng cố theo hướng ngược lại.”

Nói cách khác, cây không mọc đến trời, bong bóng không phình mãi mãi.

Thật tiếc, không có thí nghiệm thực tế kiểu MythBusters để chứng minh điều đó.

Ít nhất, chúng ta đã biết giá thị trường có thể tạo ra thực tế, như các từ xuất hiện trong bản ghi cuộc họp công bố kết quả kinh doanh.

Vậy AGI thì sao?

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm:

1. Bài viết này được đăng lại từ [Breakdown]. Mọi bản quyền thuộc về tác giả gốc [Byron Gilliam]. Nếu có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn, chúng tôi sẽ xử lý kịp thời.
2. Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm trong bài viết này chỉ thể hiện ý kiến cá nhân của tác giả và không phải là lời khuyên đầu tư.
3. Bản dịch sang các ngôn ngữ khác do đội ngũ Gate Learn thực hiện. Trừ khi có thông báo, nghiêm cấm sao chép, phân phối hoặc đạo văn bài dịch.