Chỉ trong hai năm ngắn ngủi, thị trường chứng khoán token hóa đã tăng trưởng bùng nổ. Theo RWA.xyz, tổng vốn hóa toàn thị trường các RWA (real-world assets) token hóa hiện vượt 2,8 tỷ USD, riêng cổ phiếu on-chain đạt 420 triệu USD. Đầu năm 2024, con số này dưới 5 triệu USD, tức đã tăng trưởng gấp 80 lần trong chưa đầy hai năm.

Làn sóng này được thúc đẩy bởi sự gia nhập và gia tăng đầu tư của các tập đoàn lớn: Robinhood triển khai sản phẩm cổ phần tư nhân token hóa gồm các tài sản nổi bật như SpaceX và OpenAI; XStocks (đơn vị liên kết của Kraken) phát hành token cho hơn 50 cổ phiếu và ETF Mỹ; Ondo ra mắt “Wall Street 2.0” với hơn 100 cổ phiếu và ETF Mỹ lên Ethereum; Galaxy Digital trở thành doanh nghiệp đầu tiên đưa cổ phiếu niêm yết Nasdaq lên blockchain; SBI Holdings hợp tác Startale xây dựng nền tảng giao dịch on-chain tại Nhật Bản. Các công ty gốc crypto và các định chế tài chính truyền thống đều cạnh tranh vị trí dẫn đầu trong cuộc đua token hóa cổ phiếu.

Phát triển này không chỉ tạo ra thế đối đầu giữa crypto và tài chính truyền thống mà còn hứa hẹn thay đổi cách vận hành của sàn giao dịch. Ngày 8 tháng 9, Nasdaq—sàn giao dịch lớn thứ hai thế giới—chủ động nộp hồ sơ lên Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Hoa Kỳ (SEC), công khai ủng hộ cổ phiếu token hóa, hướng quá trình chuyển đổi từ thử nghiệm thành trung tâm của Phố Wall.

Lớp vỏ mới cho hạ tầng cũ: Cơ chế hoạt động của cổ phiếu token hóa

Cổ phiếu token hóa không phải là loại tài sản hoàn toàn mới, mà chính là cổ phiếu truyền thống được “đóng gói” lại dưới định dạng mới. Điểm cốt lõi của đổi mới nằm ở việc tích hợp tính năng sổ cái và thanh toán của blockchain vào hạ tầng tài chính hiện hữu. Theo đề xuất quy tắc lên SEC của Nasdaq, cơ chế này như sau: nhà đầu tư có thể chọn phương án “thanh toán token hóa” khi đặt lệnh. Khớp lệnh vẫn diễn ra trên sổ lệnh chung, không có ưu tiên cho giao dịch token hóa. Thay đổi thực chất đến ở bước sau: Nasdaq gửi chỉ thị thanh toán đến Depository Trust Company (DTC), nơi chuyển cổ phiếu truyền thống sang tài khoản chuyên biệt, phát hành token tương ứng lên blockchain và gửi tới ví của broker. Quy trình giao dịch giữa cổ phiếu truyền thống và token hóa là đồng nhất; blockchain chỉ tham gia ở lớp thanh toán cuối cùng.

Cổ phiếu token hóa vẫn thuộc National Market System (NMS), tuân thủ các quy định và chuẩn mực minh bạch: giao dịch được tính vào National Best Bid and Offer (NBBO), quyền sở hữu và biểu quyết như cổ phiếu thường, đồng thời Nasdaq phối hợp cùng FINRA giám sát. Xét về bản chất, token hóa không tạo ra hệ thống song song mà thực chất là nâng cấp hạ tầng thị trường. “Chúng tôi không thay thế framework hiện tại mà cung cấp giải pháp công nghệ hiệu quả, minh bạch,” ông Chuck Mack, Phó Chủ tịch cấp cao phụ trách Bắc Mỹ tại Nasdaq khẳng định. “Chứng khoán token hóa chỉ là tài sản cũ dưới lớp định dạng số mới trên blockchain.” Cách làm này cho phép thị trường tận dụng cả hạ tầng truyền thống lẫn hệ thống thanh toán, đồng thời dùng blockchain cho giải pháp lưu ký và thanh toán thế hệ mới.

Về mặt vĩ mô, token hóa được quan tâm bởi khả năng giải quyết các điểm nghẽn quan trọng của thị trường vốn. Đầu tiên là hiệu quả thanh toán—hệ thống hiện tại thường mất T+1 hoặc lâu hơn, trong khi thanh toán on-chain có thể gần như tức thời, giảm rủi ro đối tác. Thứ hai là thời gian giao dịch và khả năng tiếp cận—sàn truyền thống có giờ giao dịch cố định và đầu tư xuyên biên giới đòi hỏi nhiều trung gian, còn cổ phiếu token hóa về lý thuyết có thể giao dịch 24/7, kết nối nhà đầu tư toàn cầu qua ví blockchain. Cuối cùng là tính lập trình: bầu chọn uỷ quyền, chia cổ tức và quản trị công ty có thể tự động hóa, minh bạch nhờ hợp đồng thông minh.

Nhìn về phía trước, Nasdaq xem token hóa là bước tiến tiếp theo của hạ tầng thị trường vốn. Nếu mọi việc thuận lợi, khi DTC hoàn tất nâng cấp, thanh toán on-chain có thể áp dụng ngay từ quý III năm 2026, cho phép cổ phiếu token hóa đồng hành cùng cổ phiếu truyền thống tại thị trường Mỹ đã quản lý. Nasdaq khẳng định không theo đuổi giải pháp lách luật, bảo vệ nhà đầu tư và chống phân mảnh thanh khoản là ưu tiên tối thượng.

Các cách tiếp cận khác nhau giữa các đơn vị trong ngành

xStocks: Lưu ký tuân thủ kết hợp khả năng tổng hợp DeFi

xStocks do Backed Finance bảo trợ, tận dụng luật DLT của Thụy Sĩ và Liechtenstein thiết lập SPV giữ cổ phiếu thật và phát hành token blockchain tỷ lệ 1:1. Pháp lý xác định token là chứng chỉ nợ tài sản bảo đảm ưu tiên, xác thực dự trữ tức thời bởi các đơn vị lưu ký. Lớp phát hành và giao dịch tách biệt, cho phép token lưu thông trên sàn tập trung như Kraken, Bybit, hoặc trong giao thức DeFi Solana như Jupiter, Kamino. Ưu điểm là minh bạch và khả năng tổng hợp thị trường, tuy thanh khoản còn hạn chế và quy mô vẫn nhỏ so với giải pháp ngoài blockchain.

Robinhood: Mô hình closed loop của broker được cấp phép

Robinhood theo đuổi chiến lược hoàn toàn khác biệt. Qua giấy phép MiFID II của công ty con Lithuania, Robinhood mua, lưu ký cổ phiếu, ETF và cổ phần tư nhân Mỹ hợp pháp rồi phát hành token trên Arbitrum. Toàn bộ giao dịch token chỉ diễn ra trong ứng dụng riêng của Robinhood theo closed loop, bảo đảm số lượng token on-chain luôn phản ánh lượng cổ phiếu lưu ký theo thời gian thực. Mô hình này đảm bảo minh bạch quản lý, trải nghiệm đồng nhất, hỗ trợ chia cổ tức lẻ và thanh toán on-chain. Tuy nhiên, token gần như không thể chuyển nhượng và thiếu thanh khoản mở. Với Robinhood, token hóa là công cụ mở rộng hệ sinh thái, không chỉ là đổi mới thị trường.

Galaxy: Cổ phiếu gốc của công ty đại chúng trực tiếp lên on-chain

Khác hai mô hình trên, Galaxy Digital chuyển thẳng cổ phiếu niêm yết Nasdaq sang blockchain. Galaxy hợp tác với đại lý chuyển nhượng đăng ký SEC Superstate, cho phép cổ đông chuyển cổ phiếu GLXY thành token 1:1 trên Solana theo quy trình pháp lý. Đây không phải token tổng hợp hay hợp đồng phái sinh mà là cổ phiếu thực với quyền biểu quyết, cổ tức đầy đủ. Galaxy là đơn vị đầu tiên đảm bảo token và cổ phiếu tương đương pháp lý, mở đường cho thị trường cổ phiếu thực trên blockchain. Hiện thanh khoản hạn chế, chỉ chuyển trong P2P giữa người dùng đã đăng ký; tiếp cận thị trường thứ cấp còn phụ thuộc tiến trình pháp lý.

Ondo: Xây dựng Wall Street 2.0

Ondo Finance, do các cựu Goldman Sachs sáng lập, theo mô hình “đóng gói tổ chức, phân phối mở.” Ondo Global Markets vừa ra mắt đã đưa hơn 100 cổ phiếu, ETF Mỹ lên Ethereum, giúp nhà đầu tư ngoài Mỹ đầu tư on-chain hợp pháp. Ondo mua và lưu ký cổ phiếu thực qua broker được cấp phép, phát hành token tỷ lệ 1:1 đảm bảo quyền lợi kinh tế như cổ tức, sự kiện doanh nghiệp. Điểm mạnh là quy mô lớn, minh bạch với xác thực dự trữ hàng ngày, cách ly phá sản, lưu ký bên thứ ba, hỗ trợ đa chuỗi, tổng hợp DeFi. Nhà đầu tư có thể mua cổ phiếu lớn như Apple hoặc Tesla, dùng token thế chấp cho vay hoặc chiến lược tự động. Ondo xây nền “siêu thị tài chính toàn cầu,” kết hợp thanh khoản Wall Street với minh bạch blockchain để thực sự kiến tạo Wall Street 2.0.

Chấp nhận hay rủi ro? Phố Wall thử nghiệm on-chain

Hồ sơ chính thức của Nasdaq lên SEC về giao dịch cổ phiếu token hóa được xem là thử nghiệm trọng tâm của Phố Wall với chuyển đổi số. Nguyên tắc then chốt: cổ phiếu token hóa phải có quyền lợi, bảo vệ đầy đủ như chứng khoán gốc; giao dịch vẫn so khớp trên sổ lệnh hiện tại, còn DTC phát hành và thanh toán token tương đương trên blockchain. Điều này đưa token hóa từ phạm vi thử nghiệm lên vai trò nền tảng thị trường Mỹ. Khác Robinhood hay xStocks vẫn dùng mô phỏng giá và chứng chỉ hợp đồng, phương pháp của Nasdaq toàn diện—di chuyển mọi quyền cổ đông (biểu quyết, cổ tức, quản trị) lên blockchain. Nhà đầu tư nhận được cổ phiếu kỹ thuật số toàn quyền, không chỉ là “bản bóng.”

Ông Tal Cohen, CEO Nasdaq, khẳng định: “Blockchain mở ra tiềm năng chưa từng có cho các chu kỳ thanh toán ngắn hơn, hiện đại hóa bầu chọn ủy quyền và tự động hóa sự kiện doanh nghiệp.” Nasdaq hướng tới nâng cấp hạ tầng thị trường dưới sự giám sát pháp lý tối thiểu, đặt bảo vệ nhà đầu tư và minh bạch làm trọng tâm. Nhà quản lý nhận định đây là bước tiến tích cực—tốt hơn giải pháp token hóa tự phát ngoài vùng giám sát hoặc thị trường xám.

Tuy nhiên, vẫn còn nghi ngại. JPMorgan cho biết token hóa cổ phiếu và trái phiếu “chưa phổ biến ngoài các đơn vị gốc crypto,” khuyến nghị thận trọng trước kỳ vọng ngắn hạn. Citadel Securities cảnh báo nếu điều chỉnh pháp lý vội vàng mà thiếu khuôn khổ rõ ràng sẽ gây rủi ro thị trường. Trên toàn cầu, Liên đoàn các sàn giao dịch chứng khoán thế giới (WFE) đã gửi kiến nghị lên nhà quản lý, lo ngại cổ phiếu token hóa “bắt chước” cổ phiếu thực mà thiếu quyền lợi hoặc bảo vệ pháp lý cho cổ đông, kêu gọi tiêu chuẩn pháp lý và giải pháp lưu ký chặt chẽ hơn. Token hóa rất tiềm năng, nhưng quá trình hoàn thiện quy định sẽ cần thêm thời gian.

Kết luận

Đề xuất của Nasdaq vừa là cập nhật kỹ thuật vừa là thử nghiệm chính sách. Nếu được SEC thông qua, đây sẽ là lần đầu blockchain trở thành nền tảng chính cho thị trường chứng khoán chủ lưu Mỹ, mở ra kỳ vọng giao dịch 24/7, thanh toán tức thì và quản trị hợp đồng thông minh. Tuy nhiên, trước khi thay đổi thực sự, thị trường cần chứng kiến: nhà quản lý có xây dựng khung quản lý rõ ràng, nhà đầu tư có tin tưởng mô hình mới và liệu token hóa có mang lại giá trị thực sự vượt qua thị trường truyền thống hay không.

Thông báo:

1. Bài viết được đăng lại từ [BlockBeats]; bản quyền thuộc về tác giả gốc [kkk]. Nếu muốn đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn; yêu cầu sẽ được xử lý theo đúng quy trình.
2. Lưu ý: Quan điểm, nhận định trong bài là của tác giả, không phải khuyến nghị đầu tư dưới bất kỳ hình thức nào.
3. Các phiên bản ngôn ngữ khác do Gate Learn thực hiện dịch thuật. Trừ khi dẫn cụ thể Gate, không được sao chép, phân phối, sử dụng lại nội dung dịch này.