Ethereum vẫn sở hữu tiềm năng tăng trưởng lên tới 100 lần

“Nếu không có kế hoạch, bạn chính là đang chuẩn bị cho thất bại.”

Benjamin Franklin không nhắm trực tiếp đến các nhà sáng lập startup khi nói câu này (theo hiểu biết hiện tại), nhưng ý nghĩa đó đặc biệt đúng với họ. Các nhà sáng lập, nhất là trong lĩnh vực crypto, thường không thể kiểm soát vô số yếu tố: thị trường biến động, hành lang pháp lý thay đổi liên tục và áp lực kỳ vọng cực kỳ lớn.

Do vậy, điều quan trọng là tập trung vào những yếu tố có thể kiểm soát — đây là vai trò của kế hoạch vận hành. Kế hoạch vận hành là công cụ kiểm soát và tận dụng nguồn lực hiệu quả, giúp hiện thực hóa tầm nhìn thành kết quả cụ thể mà không làm ảnh hưởng đến dòng tiền duy trì hoạt động hoặc đội ngũ.

Xét về bản chất, kế hoạch vận hành tổng hợp mọi hoạt động trong doanh nghiệp: các đầu việc, người thực hiện, mục tiêu, chi phí, cách đo lường. Tuy nhiên, việc trả lời từng câu hỏi này có thể phức tạp, nên việc lập kế hoạch để quản trị là cần thiết.

Ngay cả khi chưa từng xây dựng kế hoạch vận hành cho doanh nghiệp, trong đời sống cá nhân, có thể đã áp dụng. Ví dụ, để chạy marathon, cần có kế hoạch tập luyện, phân bổ các tháng chuẩn bị trước ngày thi đấu. Thời lượng chạy, lịch tăng thời lượng, lộ trình, lịch nghỉ và phục hồi, xử lý chấn thương đều cần xác định rõ. Trong kinh doanh, “ngày thi đấu” có thể là ra mắt sản phẩm, IPO hoặc một cột mốc lớn — nguyên lý tổ chức đều như nhau.

Cần phân biệt rõ: kế hoạch vận hành không phải kế hoạch chiến lược. Kế hoạch chiến lược xác định định hướng tổng thể và tầm nhìn để thuyết phục nhà đầu tư. Kế hoạch vận hành thực thi hóa tầm nhìn đó thành hành động cụ thể: phân vai nhân sự, dự toán chi phí, lên lịch thời hạn. Để doanh nghiệp vận hành hiệu quả và bền vững, cần cả hai loại kế hoạch này.

Về nội dung kế hoạch vận hành, cần lưu ý các điểm sau.

Xây dựng kế hoạch vận hành

Bắt đầu với bốn trụ cột: con người (ai chịu trách nhiệm), thời gian (mốc hoàn thành từng đầu việc), chi phí (ngân sách dự trù), và đo lường (cách đánh giá tiến độ).

Kế hoạch vận hành sẽ được cập nhật liên tục, do đó không cần quá chú trọng bản thảo đầu tiên. Có nhiều phương pháp, framework, chuyên gia tư vấn, nhưng điều quan trọng là thể hiện rõ ai làm gì trong công ty; có thể tự xây dựng trước khi hoàn thiện sau này. Ưu tiên sự rõ ràng và cấu trúc trong mục tiêu vận hành từng giai đoạn.

Cần xác định rõ các đánh đổi. Không công ty nào có thể thực hiện tất cả mọi việc; các đánh đổi là cần thiết và cần thảo luận ở cấp lãnh đạo để xác định trọng tâm. Các đánh đổi luôn tồn tại và là yếu tố thúc đẩy quyết định hợp lý.

Ba sai lầm thường gặp

Trong quá trình xây dựng kế hoạch vận hành, cần lưu ý ba sai lầm phổ biến sau.

1. Quá lạc quan về tiến độ và kết quả. Dữ liệu thị trường thay đổi liên tục nên kế hoạch cần linh hoạt. Lưu ý các yếu tố phụ thuộc: ví dụ ra mắt sản phẩm A để triển khai sản phẩm B, cần tuyển hai kỹ sư cho một tính năng mới, hoặc doanh thu dự kiến tăng nếu có thêm nhân viên marketing.
   Những phụ thuộc kiểu này có thể khiến kế hoạch khó đảm bảo nếu tiến độ không đạt. Ví dụ, khi việc tuyển hai kỹ sư kéo dài, tính năng sẽ không hoàn thành đúng hạn. Kế hoạch vận hành cần thực tế và có phương án điều chỉnh khi tình hình thay đổi, đồng thời cập nhật lại các mốc thời gian liên quan.

2. Làm quá nhiều việc cùng lúc. Nhà sáng lập thường có nhiều ý tưởng, nhưng nguồn lực và thời gian hữu hạn, thực hiện đồng thời nhiều ý tưởng sẽ ảnh hưởng đến chi phí và sự tập trung của doanh nghiệp.
   Cần sắp xếp thứ tự ưu tiên các hoạt động dựa trên chiến lược. Xác định cơ hội hoặc năng lực nào tạo điều kiện cho các cơ hội khác: ra mắt sản phẩm để thu hút người dùng và tận dụng giá trị từ nhóm này; đầu tư vào công nghệ mới giúp tăng doanh thu hoặc lợi nhuận. Xác định trình tự các hoạt động và phân bổ nguồn lực hợp lý.
   Thực tế có thể phức tạp hơn kế hoạch. Nhóm nhỏ chỉ có thể thực hiện tốt một nhiệm vụ chính tại một thời điểm. Nếu phân tán nguồn lực, hiệu quả của nhiệm vụ quan trọng nhất sẽ giảm.
   Để đánh giá mức độ tập trung, cần xác định ưu tiên hàng đầu và kiểm tra thời gian phân bổ của nhân sự; nếu hai yếu tố này không trùng khớp, doanh nghiệp thiếu tập trung.

3. Thiếu chỉ số đo lường thành công. Kế hoạch vận hành dù chi tiết đến đâu cũng không có giá trị nếu không kiểm soát tiến trình thực hiện. Nếu không đo được thành công, không thể nhận diện thất bại và khó thích ứng với thay đổi. Chỉ số đo lường không cần phức tạp; hệ thống cảnh báo đỏ/vàng/xanh có thể áp dụng. Cần đảm bảo tiêu chí rõ ràng.
   Cần liên kết chính sách khen thưởng với kết quả đạt được để thúc đẩy hành vi phù hợp. Nên gắn phần thưởng với kết quả cụ thể, không chỉ dựa vào thời gian làm việc.

Lưu ý khi lập ngân sách

Ngân sách là phần trọng yếu của mọi kế hoạch vận hành — cần trả lời “tổng chi phí là bao nhiêu”, do đó nhà sáng lập cần lưu ý các vấn đề sau.

Chi phí nhân sự thường chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng chi doanh nghiệp. Đây là nguyên tắc phổ biến, đặc biệt vì nhà sáng lập có thể chưa ước tính đầy đủ chi phí khi mở rộng đội ngũ. Cần tính cả lương, phúc lợi, thuế, phần cứng, phần mềm, bản quyền, chi phí di chuyển và các khoản phục vụ công việc. Nhiều khoản chi sẽ tỷ lệ thuận với số nhân viên và cần dự toán theo cách đó.

Về vốn chủ sở hữu: hãy lập kế hoạch phân bổ vốn chủ sở hữu như ngân sách tiền mặt. Khi xây dựng kế hoạch tuyển dụng, cần dự toán lượng vốn chủ sở hữu dự định phân phối. Nếu dự án phân phối token cho nhân viên, áp dụng nguyên tắc tương tự. Một chính sách trả thưởng toàn diện ngay từ đầu là rất quan trọng. Sai lầm ban đầu sẽ gây hậu quả về sau.

Cần tách biệt chi phí cố định và chi phí biến động để đánh giá tính linh hoạt. Phải xác định rõ những khoản có thể điều chỉnh trong ngân sách. Ví dụ, nếu cần cắt giảm 30% chi phí trong tuần tới, cần xác định được các khoản sẽ điều chỉnh. Khi doanh nghiệp tăng trưởng và muốn tăng đầu tư, cần xác định rõ các khoản cần gia tăng. Ở startup, việc này có thể khó vì biến số hạn chế, nhưng hiểu rõ cấu trúc ngân sách sẽ hỗ trợ cho quyết định hiệu quả.

Có thể tăng tính linh hoạt bằng cách thương lượng với nhà cung cấp, đối tác để hạn chế ký hợp đồng nhiều năm khi chưa cần thiết.

Lập kế hoạch kịch bản là công cụ hữu ích. Bất kỳ ngân sách nào cũng có thể sai lệch so với thực tế, vấn đề là mức độ khác biệt. Điều này đúng cả ở doanh nghiệp lớn vì có nhiều biến số. Thay vì chỉ theo đuổi một kịch bản, nên xây dựng nhiều phương án tương lai, xác định xác suất và mức độ tin cậy cho từng trường hợp. Xem ngân sách là công cụ học hỏi, tổ chức và quản trị cả cơ hội lẫn rủi ro.

Cần đảm bảo dòng tiền duy trì hoạt động không dưới sáu tháng. Cần kiểm soát tốc độ tiêu tiền, tránh để bất ngờ xảy ra. Ví dụ, nếu doanh nghiệp còn hai năm dòng tiền duy trì hoạt động nhưng thiếu kế hoạch vận hành, có thể phát sinh tuyển dư nhân sự hoặc chậm tiến độ sản phẩm, dẫn đến chỉ còn sáu tháng dòng tiền duy trì hoạt động. Nếu không kiểm soát tốt tốc độ tiêu tiền, việc huy động vốn hoặc cắt giảm sẽ trở nên cấp bách, kéo theo các chi phí phát sinh.

Để tránh thiếu dòng tiền duy trì hoạt động, cần kiểm soát chặt chẽ ngân sách. Không nên giao hoàn toàn trách nhiệm kiểm soát ngân sách cho người khác. Nhà sáng lập nên định kỳ rà soát tốc độ tiêu tiền thực tế so với dự kiến, xác định nguyên nhân chênh lệch để điều chỉnh kịp thời.

“Lập ngân sách từ số 0” (zero-based budgeting) là công cụ hữu ích cho nhà sáng lập. Nhiều doanh nghiệp xây dựng ngân sách năm sau bằng cách cộng/trừ một tỷ lệ phần trăm so với năm trước, nhưng cách này có thể không phù hợp với nhu cầu thực tế. Khi lập ngân sách từ số 0, cần xác định từng khoản chi thực sự cần thiết, từ đó phân bổ nguồn lực phù hợp với tình hình hiện tại.

Về quản lý ngân quỹ, đặc biệt với dự án crypto: cần xây dựng chính sách đầu tư để xác định giới hạn quản trị ngân quỹ. Có thể điều chỉnh khẩu vị rủi ro theo dòng tiền duy trì hoạt động, nhưng ưu tiên bảo toàn vốn.

Chế độ vận hành doanh nghiệp

Không có khuôn mẫu cố định cho kế hoạch vận hành — công cụ được sử dụng cần trả lời được các yếu tố: ai làm gì, thời hạn, chi phí, đo lường.

Trước khi chọn framework, cần xác định chế độ vận hành hiện tại của doanh nghiệp, vì điều này quyết định thứ tự ưu tiên. Dưới đây là các câu hỏi quan trọng:

1. Doanh nghiệp có cần gọi vốn thêm không?
   Phần lớn startup nhận vốn đầu tư đều sẽ tiếp tục gọi vốn. Nếu đã có lãi, gọi vốn có thể không còn là ưu tiên, nhưng vẫn cần kế hoạch vận hành. Nếu chưa có lãi, tiếp tục các câu hỏi sau.

2. Doanh nghiệp còn dòng tiền duy trì hoạt động trên hay dưới 12 tháng?
   Nếu trên 12 tháng, gọi vốn có thể chưa phải ưu tiên năm nay, thay vào đó tập trung phát triển sản phẩm, xây dựng đội ngũ. Nếu dưới 12 tháng, kế hoạch vận hành cần bao gồm các phương án gọi vốn, cắt giảm chi phí, tìm kiếm đối tác chiến lược hoặc kết hợp các chiến lược trên. Đồng thời, cần rà soát lại chi tiêu.

3. Nếu cần gọi vốn, cần đạt những tiêu chí nào?
   Cần xác định các mốc quan trọng (milestone) để thuyết phục nhà đầu tư. Tiêu chí này thay đổi theo loại doanh nghiệp và vòng gọi vốn, nên cần trao đổi với nhà đầu tư để xác định rõ. Ví dụ, việc ra mắt sản phẩm có thể chưa đủ mà cần thêm chỉ số product-market fit.

Sau khi xác định các tiêu chí, cần xác định nguồn lực để đạt mục tiêu: vị trí tuyển dụng, nhiệm vụ, thời gian. Lập bảng ngân sách để kiểm tra tính khả thi. Nếu chưa đủ nguồn lực, cần điều chỉnh biến số như thay đổi trình tự hoạt động, điều chỉnh thứ tự ưu tiên.

Khi đã xác định nguồn lực, tính toán thời gian dòng tiền duy trì hoạt động sau khi đầu tư hoặc tuyển dụng. Nếu đủ, có thể triển khai kế hoạch vận hành. Nếu chưa đủ, cần tiếp tục điều chỉnh kế hoạch, cân nhắc lại định hướng đầu tư, tuyển dụng hoặc tập trung kinh doanh.

Cuối cùng, xây dựng chỉ số để theo dõi tiến độ thực hiện kế hoạch vận hành, đồng thời đảm bảo kiểm tra định kỳ để duy trì kiểm soát.

Mẫu thiết lập mục tiêu vận hành

Bảng mẫu dưới đây hỗ trợ phác thảo ý tưởng về mục tiêu vận hành. Có thể đặt mục tiêu năm, sau đó chia nhỏ theo quý, phòng ban hoặc cá nhân tùy quy mô doanh nghiệp. Việc trình bày ý tưởng thành văn bản giúp kiểm soát chi tiết cần thiết.

Ví dụ hệ thống đo lường tiến độ đơn giản: hệ thống đánh giá đỏ/vàng/xanh có thể sử dụng trong họp lãnh đạo hàng tuần để cập nhật tiến độ các mục tiêu. Ví dụ, sản phẩm đạt tiến độ, marketing có sự cố nhẹ, kỹ thuật gặp vấn đề lớn cần thảo luận. Cách đo lường cần thực tế, dễ áp dụng, không tạo thêm gánh nặng hành chính.

Lập kế hoạch vận hành là bước quan trọng cho doanh nghiệp. Cần đảm bảo trả lời được ba điểm chính: ai chịu trách nhiệm, thời hạn, chi phí. Khi có đủ các yếu tố này, có thể kiểm soát tiến độ và điều chỉnh phù hợp. Luôn duy trì kiểm soát dòng tiền duy trì hoạt động.

Emily Westerhold là thành viên đội ngũ đầu tư crypto, chuyên về tư vấn tài chính và vận hành. Trước khi gia nhập Andreessen Horowitz, cô từng giữ vai trò CFO của VSCO 7 năm, hỗ trợ xây dựng, mở rộng công ty và hiện là thành viên HĐQT. Trước đó, cô từng làm việc tại nhiều vị trí tài chính, kế toán và khởi đầu sự nghiệp tại PwC.

Những nhận định trong bài là quan điểm cá nhân của nhân sự thuộc AH Capital Management, L.L.C. (“a16z”) được trích dẫn, không đại diện cho a16z hay các bên liên quan. Một số thông tin lấy từ nguồn thứ ba, bao gồm cả doanh nghiệp trong danh mục đầu tư do a16z quản lý. a16z không tự kiểm chứng các thông tin này và không đảm bảo tính chính xác hoặc mức độ phù hợp. Ngoài ra, bài viết có thể chứa quảng cáo bên thứ ba; a16z không phê duyệt hoặc xác nhận nội dung quảng cáo.

Nội dung này chỉ nhằm mục đích cung cấp thông tin, không phải lời khuyên pháp lý, kinh doanh, đầu tư hoặc thuế. Cần tham khảo ý kiến chuyên gia độc lập về các vấn đề này. Mọi tham chiếu đến chứng khoán hoặc tài sản số chỉ nhằm minh họa, không phải khuyến nghị đầu tư hoặc cung cấp dịch vụ tư vấn đầu tư. Nội dung không dành cho hoặc phục vụ nhà đầu tư hiện tại/tiềm năng, không được dùng làm căn cứ quyết định đầu tư vào bất kỳ quỹ nào của a16z. (Chỉ được phép đầu tư vào quỹ của a16z thông qua bản công bố riêng biệt, hợp đồng đăng ký và tài liệu pháp lý liên quan, cần đọc đầy đủ.) Các khoản đầu tư/danh mục đầu tư được đề cập không đại diện toàn bộ các khoản đầu tư của a16z và không đảm bảo lợi nhuận hoặc kết quả tương tự trong tương lai. Danh sách các khoản đầu tư (trừ các khoản chưa công khai hoặc các khoản đầu tư tài sản số chưa công bố) xem tại https://a16z.com/investment-list/.

Biểu đồ/đồ thị trong bài chỉ dùng để tham khảo thông tin, không nên dùng làm căn cứ đầu tư. Hiệu quả trong quá khứ không phản ánh kết quả tương lai. Nội dung đúng tại thời điểm công bố. Dự báo, ước tính, mục tiêu, nhận định, ý kiến trong bài có thể thay đổi bất cứ lúc nào và khác với ý kiến của người khác. Tham khảo thêm tại https://a16z.com/disclosures/.

Lưu ý pháp lý:

1. Bài viết được đăng lại từ [a16zcrypto]. Bản quyền thuộc tác giả gốc [a16zcrypto]. Nếu có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn để được xử lý.
2. Tuyên bố trách nhiệm: Quan điểm và ý kiến trong bài chỉ phản ánh ý kiến cá nhân tác giả, không phải khuyến nghị đầu tư.
3. Bản dịch các ngôn ngữ do Gate Learn thực hiện. Trừ khi được phép, nghiêm cấm sao chép, phân phối hoặc đạo văn bản dịch này.