Trường hợp thực tiễn của DeFi

• Các hệ thống ngân hàng truyền thống vẫn giữ vai trò nền tảng nhưng thường xuyên đối mặt với rủi ro hệ thống, thất bại trong quản lý và xung đột lợi ích.
• DeFi tạo điều kiện cho mọi người tiếp cận các công cụ tài chính mà không cần sự cho phép — mang lại khả năng chống kiểm duyệt, stablecoin không bị giới hạn bởi biên giới quốc gia và tạo lợi suất minh bạch.
• Tương lai tài chính sẽ hình thành từ sự giao thoa thực tiễn giữa các tổ chức truyền thống và hạ tầng phi tập trung.

Hệ thống tài chính toàn cầu được hình thành trên một mạng lưới trung gian phức tạp, xử lý hàng nghìn tỷ đô la giao dịch mỗi ngày. Cấu trúc này từng hỗ trợ thương mại và dòng chảy vốn toàn cầu, nhưng đồng thời cũng tạo ra các điểm nghẽn, sự kém hiệu quả và rủi ro hệ thống.

Dù công nghệ đã phát triển, các tổ chức truyền thống vẫn giữ vị thế vững chắc cả về vận hành, chính trị và xã hội. Một số tổ chức được xem là quá lớn để sụp đổ, số khác lại âm thầm bị loại bỏ. Dù nhiều đơn vị có uy tín, thành tích của họ vẫn bị hoen ố bởi các vi phạm quy định và xung đột lợi ích chưa được giải quyết.

Những con số này phản ánh một vấn đề hệ thống sâu rộng — không chỉ là thiếu giám sát mà còn là lỗi thiết kế cốt lõi.

Thậm chí tồi tệ hơn, ranh giới giữa cơ quan quản lý và đối tượng bị quản lý thường trở nên mờ nhạt. Cựu Chủ tịch SEC Gary Gensler (Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Hoa Kỳ) từng làm 18 năm tại Goldman Sachs trước khi giám sát Phố Wall. Chủ tịch Fed Jerome Powell (Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ) giàu lên từ đầu tư ngân hàng trước khi lãnh đạo chính sách tiền tệ. Janet Yellen (Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ) từng nhận hơn 7 triệu USD phí phát biểu từ các doanh nghiệp mà sau này bà quản lý với tư cách Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ.

Dù chuyên môn có thể chuyển giao giữa khu vực công và tư, sự luân chuyển nhân sự giữa Phố Wall và Washington thực chất là chuẩn mực chứ không phải ngoại lệ.

Chức năng và cơ chế vận hành của ngân hàng trung ương

Các nhà tài chính như J.P. Morgan đã lên ý tưởng thành lập Fed, một tổ chức bán nhà nước. Fed được thành lập năm 1913 sau hàng loạt vụ rút tiền hàng loạt tại các ngân hàng. Trên lý thuyết, Fed chịu trách nhiệm trước Quốc hội, nhưng thực tế lại vận hành độc lập.

Nhiệm vụ kép của Fed được chính thức hóa vào năm 1977:

• Tối đa hóa tỷ lệ việc làm
• Duy trì ổn định giá với mục tiêu hiện hành là lạm phát khoảng 2%

Bất chấp sự thay đổi của chính sách tiền tệ, các công cụ của Fed vẫn không đổi: điều chỉnh lãi suất, mở rộng bảng cân đối kế toán và hoạt động thị trường mở.

Kể từ năm 2012, Fed công khai xác định mục tiêu lạm phát 2% mỗi năm, ảnh hưởng sâu rộng đến giá trị tài sản và sức mua của USD. Xuyên suốt lịch sử, lãi suất có xu hướng giảm liên tục.

Khi hệ thống tài chính ngày càng tinh vi và liên kết toàn cầu, chi phí vay vốn ngày càng giảm.

Giá trị và nhận thức

Từ năm 2008, bảng cân đối Fed và chỉ số S&P 500 ngày càng có tương quan chặt chẽ, làm dấy lên lo ngại về tác động lâu dài của mở rộng tiền tệ.

Có ý kiến cho rằng vị thế của Mỹ cho phép quốc gia này in tiền gần như không giới hạn mà không phải chịu hệ quả như các nước khác; vị thế dự trữ của USD và niềm tin toàn cầu vào các thể chế Mỹ là tấm đệm chống lại lạm phát, nhưng không phải nước nào cũng được như thế. Ở nhiều khu vực, nơi hàng hóa dịch vụ không định giá bằng các đồng tiền mạnh như USD hay EUR, DeFi không còn là lựa chọn thay thế — mà là nhu cầu sống còn.

Trong khi người dân các nước phát triển còn bàn về giá trị lý thuyết của phi tập trung, hàng tỷ người lại đối diện với những vấn đề cấp bách mà ngân hàng truyền thống không thể hoặc không muốn giải quyết. Các vấn đề như mất giá tiền tệ, kiểm soát vốn, thiếu hạ tầng ngân hàng và bất ổn chính trị tạo ra thách thức tài chính mỗi ngày mà các thể chế cũ không thể đáp ứng.

Stablecoin và phòng vệ lạm phát

Từ 2021 đến 2022, Thổ Nhĩ Kỳ rơi vào khủng hoảng kinh tế nặng nề với mức lạm phát lên đến 78,6%/năm.

Với người dân, ngân hàng nội địa hoàn toàn bất lực, trong khi DeFi thì không. Nhờ stablecoin và ví không lưu ký, người dùng có thể bảo toàn giá trị tài sản, giao dịch toàn cầu và vượt qua kiểm soát vốn phi lý — tất cả với công cụ mã nguồn mở dễ tiếp cận cho bất kỳ ai.

Những ví này không cần tài khoản ngân hàng, không thủ tục giấy tờ, chỉ cần khóa riêng tư hoặc cụm mật khẩu để sở hữu quyền truy cập ví trên chuỗi.

Chống kiểm duyệt

Đầu năm 2022, Trung Quốc đóng băng 1,5 tỷ USD tiền gửi khách hàng tại các ngân hàng nông thôn ở Hà Nam. Khi người dân biểu tình, cơ quan chức năng đổi màu mã sức khỏe COVID-19 từ xanh sang đỏ, hạn chế đi lại và bóp nghẹt phản đối. Đến tháng 7, hơn 400.000 người mất hoàn toàn quyền truy cập tiền.

Tự do tài chính không bao giờ được đảm bảo ở các hệ thống tập trung, nhưng DeFi lại đề xuất một mô hình khác — dựa trên hạ tầng mở, quản trị bằng mã thay vì chính sách địa phương.

Lợi suất và đổi mới sáng tạo

Các giao thức DeFi đã định nghĩa lại những sản phẩm tài chính cơ bản như cho vay, đi vay, giao dịch, bảo hiểm... nhưng sự đổi mới này cũng tạo ra nhiều rủi ro mới.

Một số giao thức đã sụp đổ, không ít cá nhân xấu lộ diện, nhưng thị trường đang tự sàng lọc những đổi mới bền vững. Những cái tên còn trụ vững như Tạo lập thị trường tự động (AMM) hay pool thanh khoản đại diện cho thế mạnh cốt lõi của DeFi: xây dựng hạ tầng minh bạch, không cần xin phép và phân chia phí giao dịch trực tiếp cho nhà cung cấp thanh khoản thay vì tập trung lợi nhuận vào các đơn vị kiểm soát thị trường.

https://coincentral.com/defi-liquidity-pool-guide/

Đây là sự thay đổi căn bản so với tài chính truyền thống, nơi quyền truy cập — đặc biệt là tạo lập thị trường — luôn bị kiểm soát và thiếu minh bạch.

Tương lai cân bằng

Ít nhất trong ngắn hạn, tương lai tài chính sẽ không hoàn toàn phi tập trung hay hoàn toàn tập trung mà sẽ là mô hình lai. DeFi không hoàn toàn thay thế tài chính truyền thống nhưng lấp đầy những khoảng trống mà hệ thống cũ bỏ qua: khả năng tiếp cận, chống kiểm duyệt và tính minh bạch. Ở các nền kinh tế bị lạm phát khu vực hoặc kìm hãm tài chính, DeFi đã trực tiếp giải quyết các vấn đề hàng ngày.

Ở các nước như Mỹ, nơi hệ thống ngân hàng an toàn, giá trị của các hệ thống truyền thống vẫn có sức thuyết phục — nhưng trên thực tế lại thiên về lý thuyết. Đối với đa số người dân ở các nền kinh tế ổn định, ngân hàng truyền thống vẫn vượt trội về tiện ích, bảo vệ người tiêu dùng và độ tin cậy mà DeFi chưa thể sánh ngang. Khi các hệ thống cũ dần nâng cấp lên blockchain làm lớp quyết toán, lý thuyết này sẽ trở thành thực tế phổ biến hơn.

Trong thời gian đó, thị trường gồm cả các cá nhân tìm kiếm tự chủ tài chính, các nhà sáng lập tiên phong và nguồn vốn thông minh tìm kiếm lợi suất đã điều chỉnh rủi ro cao hơn so với các thị trường khác — bên cạnh đó là làn sóng memecoin và săn airdrop.

Một số trích dẫn

“Mục tiêu của DeFi không phải chống lại tài chính truyền thống, mà là xây dựng hệ thống tài chính mở, dễ tiếp cận bổ sung cho hạ tầng hiện hữu.”

— Vitalik Buterin, Đồng sáng lập Ethereum

“Các giao thức DeFi là bước ngoặt về hạ tầng tài chính, cung cấp lựa chọn thay thế có thể lập trình, minh bạch cho các dịch vụ truyền thống.”

— Tiến sĩ Fabian Schär, Giáo sư DLT, Đại học Basel

“Các nền tảng DeFi dù rất hứa hẹn về công nghệ nhưng vẫn cần tuân thủ khung pháp lý bảo vệ nhà đầu tư và duy trì sự liêm chính cho thị trường.”

— Gary Gensler, Cựu Chủ tịch SEC

Vì sao DeFi quan trọng

Trước bối cảnh kinh tế bất ổn và niềm tin vào thể chế giảm sút, các hệ thống phi tập trung ngày càng chứng minh năng lực gia tăng giá trị cho hạ tầng thanh toán và vận hành tài chính truyền thống nhờ vào những thuộc tính mới của blockchain.

Kiến trúc DeFi — không cần xin phép, toàn cầu và minh bạch — mở ra những tự do tài chính mới. DeFi xóa bỏ rào cản địa lý, địa vị và sự kiểm soát bởi các tổ chức. Hợp đồng thông minh tự động hóa phức tạp, tối ưu chi phí và loại bỏ ma sát theo cách mà hạ tầng cũ không thể làm được.

Mặc dù vẫn tồn tại rủi ro, nhưng những tiến bộ đã được ghi nhận.

Lưu ý:

1. Bài viết được đăng lại từ [zacharyr0th]. Mọi bản quyền thuộc về tác giả gốc [zacharyr0th]. Nếu có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn để được xử lý kịp thời.
2. Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm và ý kiến trình bày trong bài viết này hoàn toàn của tác giả, không phải là lời khuyên đầu tư.
3. Các bản dịch sang ngôn ngữ khác do đội ngũ Gate Learn thực hiện. Nếu không được phép, nghiêm cấm sao chép, phân phối hoặc đạo nhái bản dịch này.